Қазақстандағы COVID-19 және әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің COVID-19-мен күресудегі үлесі
COVID-19 пандемиясы 2020 жылдың 13 наурызында Қазақстанға жеткізілгені расталды. 15 наурызда, Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Токаев 2020 жылдың 16 наурызынан 11 мамырға дейінгі жарияландыру бойынша алғашқы күндерінде емес қалды. Қазіргі күндерде Көктемгіл мен Жеңіс күндері салыстырылмады.
Жарияландыру мерзімі бойынша алғашқы күндерінде келесі мәселелер мен уақыт шектері көрсетілді:
- Қоғамдық тәртіпті сақтау, аса маңызды мемлекеттік және стратегиялық, чулыптылған және арнайы қорғалған объекттерді сақтау, келісімді болған адамдардың жоғары мүлікін сақтау және тасымалдау үшін объекттер.
- Керемет тауарлардың функциясын шектеу.
- Жүзден көп адамдықтық объекттерінің, алдымен, төрткі мекен-жай, айналысу орталықтарының, кинотеатрлардың, театрлардың, көрнекі көп адамдықтық объекттердің өңдеуін тоқтату.
- Кішілердің арасында маңызды және эпидемиологиялық-санитариялық көмекті шарттарға сәйкес санитарлық және антиэпидемиологиялық жағдайлар.
- Заңгерлік, спорт және басқа қоғамдық ұйымдастыру, семейлік, есту-көзді еске алу арқылы өткізушілердің шектеулері;
- Қазақстан Республикасының аумағына кіру, сондай-ақ шет елдерінің дипломатиялық қызметкерлері мен, шет елдердің дипломатиялық қызметкерлерінің, көмек келтірмей жататын халықаралық ұйымдар департаментінің шағымымен қонақтарын қабылдау шектеледі.
“Science Fund” АҚ ЖШС қазіргі уақытта COVID-19 пандемиясында алған жеңіске жол жасау үшін тиісті ұсыныстарды табу үшін “Stop Coronavirus” конкурсын ұйымдастырды және организді. Аль-Фараби ҚазҰУ зерттеушілері осы іске қатысушылардың ортасында болып, коронавирусты қарсыласу үшін өздерінің ұсыныстарын жинақтаған.
Осы конкурс 2020 жылдың 13-15 наурыз күндері онлайн ретінде өткізіліп, Facebook сайтындағы BILIM PLUS оқу орталығында таратылды.
Жүріліктер КазНУ-ның тәуелді қол қорғау, жаңа иммуномодуляторлар мен антивирусты ауруларды дамыту, санитарлық-антибактериалды жуымдыктар және шалфейге антисептиктің жасау туралы жобаларын ең жоғары бағалауды табады. Бұл ҚазНУ-ның дамытуларын, соған қатысатын басқа проекттермен бірге соған аяқтаған аяқталған конкурс үшін әкімшілер мен қызметкерлердің назарына салу үшін себеп болды.
ҚазҰУ енгізуіне шолу
“Спирулина платенсис цианобактерия биомассасынан әрекет ету мақсатында коронавирустың қарсы қорғанышы үшін жаңа иммуномодуляторларды дамыту” атты проект, профессор Болатхан Заядан жетекшісінің басшылығымен, жүріліктердің бағалауы конкурс арқылы жеңілді. Сонымен қатар, бұл проект “Қауымдылардың таңдауы” категориясында ең жоғары бағалармен (653 голос) қосымша көрсетіп, ең жақсы деп атайды. Бұл проект Спирулина платенсис цианобактерия биомассасы мен оның көмектесуші растамаларымен бірге өндірілген жаңа иммуномодуляторларды, антибактериалды, антивирусалды, пробиотиктік және антиоксиданттық мүмкіндіктермен донатылған технологияның жасауға арналған.
Проект Қолайлы күміс, Кетпенберек пен Қызыл шампанғыз тұңғыш растамалардан алынған үшдік формуланың пайдалануында қалыптастырылады, олар қайырлы әділеттермен COVID-19-ға қарсы терапиялық күшті жағдайды көрсетеді. Бұл іске қойылған бірінші қауымдылық бойынша табиғи дәрілердің күшті ауруды қарсыласу бойынша нысандағы медикаментті жеткізу мақсатында, қарым-қатынасты әуендер мен медициналық өсімдіктердің қалыптастыруының бірлескен қосымшаларын ішіреді. Анықтағыш, осы дәрінің қайтым сапалығына келіп, әзірлеушілердің қалыпты, бірнеше әділ және арнайы механикалық күштерді қолдану арқылы берілетін, жылдам шешімді ұсынады.
Өсімдіктерді қолдану көптеген жаңа табиғи дәрілерге төтеу әділдігі көбіне бөгеттік тәуелділерден артық. Сонымен қатар, жаңа дәрігерліктің қолданымы арқылы жаңа дәрінің ұсынымының қолдау көрсетуі мен иммундық жүйені мамандандыру кезінде маманданған. Конкурс нәтижелерінен кейін “Science Fund” ЖШС, басқа қатысушылармен бірге жұмыс істейді және ұсыныстарды жалпы кеңістіктерде арттыру мен әзірленеді.
KazNU-ның информатика бөлімінің лабораториясындағы зерттеу құрылымы қауіпсіздік маскасын адамдардың беттерінде тез жетекші анықтауға және олардың арасындағы қашықтығын бағалауға мүмкіндік беретін бағдарлама жасаған. Бұл инновациялық шешім карантиннен шектеуші талаптарды бұзған адамдарды көрсетуге Closed-Circuit Television (CCTV) камераларына күшіне мүмкіндік береді.
КазНУ-ның ғылым мен технологиялар паркындағы жас мамандар, алаңызды салушылармен қосылып, Түйінділік проблемалары ғылыми зерттеу институтының ғылыми қызметкерлерімен, АЛФАШИЛД атты қорғанның бақылаушығын орналастырды.
Пандемия кезінде көптеген технологиялық компаниялар сауалнамаларын беруге қарай алып, жақындағы органдарына қорғанның бірнеше нүсқасын жасауды бастады, олардың жобаларын өз мүмкіндіктеріне қарапайым органдары үшін күзетуға қарсылықтық көрсетеді. Олардың көпшілі 3D баспа басқару технологиясын қолдана отырып, көпшіліқті 1.5-2 сағат кездесетін бірден-ақтылды жасау болып табылады, бұл оны біраз уақытты тұрғыдайды.
Бірақ, КазНУ-дан оқушы зерттеушілердің тобы қоронавирустың қарсыласу үшін антивирустық қорғанның жасауы үшін өздерінің өзінде бір әдіс жасады. 3D баспа басқару технологиясын қажет ететін дәстүрлі әдістік тәуліктермен емес, бұл технология өндірудің жылдамдығын 5-6 рет артырады. Дамытушылардың мәліметтері бойынша, екі адам күні ішінде 100 қорғанның үлгісін өндіре алады. Пандемия кезінде үлкен елдерде және ортақ көлемде аурулардың санышының тез артуы, бұл жағдайда ең маңызды фактор болып табылады.
Пандемия басталған кезде, ICESCO ұйымының азамат университеттері арасында COVID-19-ға қарсы қолдау үшін ғылыми және технологиялық жобаларды қамтамасыз ету мақсатында халықаралық шағымды бастады.
Аль-Фараби КазҰУ-ның жобасы барлық ұсыныстар арасында танымал тұрды және маңыздылықтардың бірі ретінде көрсетілді, содан кейін финанслау алды. Жоба келесі нәсіл жаңа универсалды антисептикалар мен дезинфектанттарды дамытуға арналған. ICESCO тарапынан ұсынылған қаражаттар жаңа әуе алатын бөлімдерді алу үшін қолданылды.
Аль-Фараби КазҰУ-ның химия ғылыми жұмысындағы учащылары содалы антисептиктерді өндіру үшін электрохимиялық әдісті қолданды. Олардың бұл антисептиктері медициналық, қалалық және үйлік мекендерде көп түрлі қолдануға идеалдықты ұсынады. Бұл дезинфектанттардың негізгі қолданушылықтары орташа қарапайымды материалдарды қолдану арқылы кемелдік ерекшелігімен қосылатын, олардың өнімінің аумақтылыққа қарай қолсымайтын айтылуы. Қазақстан менің жергілікті материалдарды қолдануы, қазіргі жағдайдағы арзан қауымдастыруларын анықтауға көмектеседі. Бұлардың арасында, Аль-Фараби КазҰУ-ның ғылыми инновациялары, қолдану жеткіліктілігін арттырады. Олардың өнімдері аймақтық қолданушылардың үйлерін тазарту үшін қолданылады және аймақтық халық кезеңінде жарақаттануға қолдау көрсетіледі.
Аль-Фараби атындағы Казақ Ұлттық Университетінің Медицина және денсаулық сақтау факультетінің магистранттары мен докторанттары қоронавирусты қарсы күресуде аса маңызды рөл атқарды. Олар аурулы адамдардың және олармен байланыстағы адамдарды қабылдауға маманданған ауруды қолдануда активді үлес берді.
Медицина факультетінің барлық клиникалық бөлімдерінің оқушылары адамны сақтау және денсаулықты сақтауға арналған кеңестігін сақтауға қатысты сақталылған. Тасымалдау күнтізбесі және шектеулі аймақтарда эпидемиология жұмысшылары, пульмонологтар және құлпынай қалпына кірген мамандар тез және күні бойы жұмыс істеді. Көптеген пациенттер мен жақындағы контакттық адамдарды тасымалдауда көмек көрсететін қолданушылар бірқатар мекендерде тұрған.
2021 жылдың наурыз айынан бастап ҚазҰУ университет қызметкерлеріне екпе жұмыстарын жүргізеді. Осы мақсатта қолданылатын вакцина – Гамалея эпидемиология және микробиология ғылыми-зерттеу институты (Ресей) жасаған Sputnik V вакцинасы.
Денсаулық сақтаудың өзекті мәселелері
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-ға Колумбия университеті жанындағы Жер Институтының тұрақты даму орталығының директоры, профессор Янис Бен Амор келді. MDP Global Class бағдарламасы аясында өткен сапар барысында профессор университет басшылығымен кездесіп, «денсаулық сақтаудың өзекті мәселелері» тақырыбында дөңгелек үстел жұмысына қатысып, университеттің кампусынаралп шықты.
Іс-шараны Глобалдық Хаб UNAI, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ жанындағы Пан Ги Мун Тұрақты Даму институты (ТДИ) мен Колумбия университеті жанындағы жер Институтымен бірлесіп ұйымдастырды.
Кездесуден кейін өткен «Денсаулық сақтаудың өзекті мәселелері» атты дөңгелек үстелге MDP Global Class студенттері, медицина және денсаулық сақтау факультетінің магистранттары мен докторанттары, қоғам белсенділері және бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысты.
«Мен MDP Global Classroom бағдарламасы аясында екі жыл бойы тұрақты даму және денсаулықты сақтау туралы дәрістер беріп келемін, әл-Фараби студенттері де осы онлайн-курста белсенді қатысып келеді», – деді доктор Янис Бен Амор өзінің баяндамасында. – Бүгін мен студенттермен бейресми жағдайда сөйлесіп, олардың тұрақтф даму мақсаттары бойынша жобаларды жүзеге асыруда өз үлестерін қосатынын білгеніме қуаныштымын. MDP Global Classroom бағдарламасының арқасында біз көп нәрсеге қол жеткіземіз деп үміттенемін, өйткені бұл кең ауқымды ынтымақтастыққа медеу болатын студенттер алаңы. »
Жер институты жанындағы Тұрақты даму орталығының директоры, профессор Янис Бен Амор дәріс оқып, медицина және денсаулық сақтау саласындағы өзекті мәселелер бойынша өз тәжірибесімен бөлісіп, жас ғалымдардың сұрақтарына жауап берді. Дөңгелек үстел отырысына Колумбия университеті жанындағы Орталық Азиядағы жаһандық денсаулықты зерттеу орталығының директоры, доктор Әсел Терлікбаева және ҚазҰУ медицина және денсаулық сақтау факультетінің деканы профессор Жанна Калматаева қатысты.
Іс-шара соңында тараптар пікір алмасып, тұрақты дамудың барлық 17 мақсаты бойынша, соның ішінде Пан Ги Мун Тұрақты дамы институтының «Жібек жолындағы Ақылды қалалар» ғылыми-инновационалық жобасы аясында Жер институтындағы Қаланы тұрақты дамыту орталығымен ынтымақтастықты күшейту жөнінде уағдаласты.